ကုန္းေဘာင္ေခတ္က အင္ဂ်င္နီယာ (သုိ႔မဟုတ္) ဖန္ခ်က္၀န္ဦးေရႊအုိး

ကုန္းေဘာင္ေခတ္ေႏွာင္းပုိင္းမွာ အေျမာ္အျမင္ရွိတဲ႔ ျမန္မာေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ ေခတ္မီႏုိ္င္ငံတစ္ခု တည္ေဆာက္ႏုိင္ဖုိ႔အတြက္ အေနာက္ႏုိင္ငံမ်ားကုိ ပညာေတာ္သင္အမ်ားအျပားေစလႊတ္ခဲ႔ပါတယ္။

ေစလႊတ္ခဲ႔တဲ႔ပညာေတာ္သင္ေတြအနက္ ဖန္ခ်က္၀န္ဦးေရႊအုိးဆုိတာ ကြ်န္ေတာ္တုိ႔ ေႏွာင္းလူေတြ နားအယဥ္ဆုံးနာမည္ျဖစ္မယ္ ထင္ပါရဲ႔။

ဦးေရႊအုိးကုိ ၁၊ မတ္၊ ၁၈၃၆မွာ ေရႊဘိုခရုိင္၊ ေက်ာက္ေျမာင္းျမိဳ႔အပုိင္ ႏြယ္ျငိမ္းရြာမွာ ဖြားျမင္ခဲ႔ပါတယ္။

အရြယ္ေရာက္လာတဲ႔အခါ နန္းတြင္းမွာ ၀င္ေရာက္အမႈထမ္းေနစဥ္ အသက္၁၈ႏွစ္အရြယ္မွာ ကေနာင္မင္းသားႀကီးရဲ႔ စီမံကိန္းအရ ကာလကတၱားကုိ ပညာေတာ္သင္ငါးဦးေစလႊတ္ရာမွ ပါ၀င္ခဲ႔ပါတယ္။

ဦးေရႊအုိးတုိ႔ဟာ ကာလကတၱားက ဒိုေရတန္ေကာလိပ္မွာ သိပၸံပညာရပ္မ်ားကုိ တစ္ႏွစ္ခြဲႀကာ သင္ယူခဲ႔ျပီးတဲ႔ေနာက္ ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ ျပန္လာခဲ႔ႀကပါတယ္။

ကံအားေလ်ာ္စြာနဲ႔ပဲ သူတုိ႔ဟာ အျပန္လမ္းမွာ ျပင္သစ္ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးရဲ႔ လူယုံေတာ္ ေကာင္႔ဟင္နရီ ဒီဆာေဆနဲ႔ ရင္းႏွီးခဲ႔ျပီး ေနျပည္ေတာ္ကုိ ေခၚေဆာင္လာခဲ႔ပါတယ္။

ေနာက္ပုိင္းမွာ မင္းတုန္းမင္းနဲ႔ ေကာင္႔ ဟင္နရီ ဒီဆာေဆတုိ႔ ညိႈႏႈိင္းေဆြးေႏြးျပီး ျပင္သစ္ကုိ ပညာေတာ္သင္သုံးေယာက္ ေစလႊတ္ရာမွာ ဦးေရႊအိုး ပါသြားခဲ႔ျပန္ပါတယ္။

ျပင္သစ္ေရာက္တဲ႔အခါ ဦးေရႊအုိးဟာ ပဲရစ္ျမိဳ႔၊ ပန္သီယန္သိပၸံေက်ာင္းကေန သိပၸံဘြဲ႔ရရွိျပီး ပဲရစ္ဗဟုိ၀ိဇၨာနဲ႔ ထုတ္လုပ္မႈလုပ္ငန္းေက်ာင္းမွာ တုိက္ရုိက္၀င္ခြင္႔ရခဲ႔ပါတယ္။

ဦးေရႊအုိးဟာ အဲဒီေက်ာင္းမွာ မဟာသိပၸံဘြဲ႔လြန္သင္တန္းတက္ေနရင္း တစ္ဖက္မွာလည္း ျမိဳ႔ျပအင္ဂ်င္နီယာဘြဲ႔အတြက္ ပညာသင္ႀကားခဲ႔ပါတယ္။

ဒီလုိနဲ႔ ျပင္သစ္မွာ ရွစ္ႏွစ္ႀကာ ပညာသင္ျပီးတဲ႔ေနာက္မွာေတာ႔ ဦးေရႊအုိးဟာ သိပၸံဘြဲ႔၊ မဟာသိပၸံဘြဲ႔နဲ႔ ျမိဳ႔ျပအင္ဂ်င္နီယာဘြဲ႔တုိ႔ကုိ ရရွိခဲ႔ပါတယ္။

ဦးေရႊအုိးတုိ႔ ျပင္သစ္ပညာေတာ္သင္ေတြဟာ တစ္လကုိ အဂၤလိပ္ဒဂၤါး ၈၀၀ ေထာက္ပံ႔ေႀကးရႀကပါတယ္။

ဦးေရႊအိုးဟာ ျပင္သစ္မွာပဲ ျပင္သစ္သူတစ္ဦးနဲ႔ အိမ္ေထာင္က်ျပီး သားတစ္ေယာက္လည္း ေမြးဖြားခဲ႔တယ္လုိ႔ ဆုိႀကပါတယ္။

ျပင္သစ္ႏုိင္ငံမွာ ပညာသင္ႀကားေနစဥ္အေတာအတြင္းမွာ ဦးေရႊအုိးဟာ ကမၻာေက်ာ္သိပၸံပညာရွင္အခ်ိဳ႔နဲ႔ ေတြ႔ဆုံရင္းႏွီးခဲ႔ပါတယ္။

ဓာတုေဗဒသင္ႀကားရသူတုိင္း အထူးရင္းႏွီးျပီးသားျဖစ္တဲ႔ Periodic Tableကုိ တီထြင္ေဖာ္ထုတ္ခဲ႔တဲ႔ ရုရွားႏုိင္ငံရဲ႔ အေက်ာ္ႀကားဆုံးဓာတုေဗဒပညာရွင္ မင္ဒိလိယက္ဖ္နဲ႔လည္း အထူးရင္းႏွီးခဲ႔ပါတယ္။

(Periodic Table မွာ ဦးေရႊအုိးရဲ႔ အႀကံဥာဏ္တခ်ိဳ႔ပါ ပါ၀င္တယ္လုိ႔ အခ်ိဳ႔က ယုံႀကည္ႀကပါတယ္။)

ေလယာဥ္ပ်ံသန္းမႈဆုိင္ရာသိပၸံပညာရွင္ အာဘယ္ဟူရုိဒဗီလ္နဖ္နဲ႔လည္း ရင္းႏွီးကြ်မ္း၀င္ခဲ႔ပါတယ္။

ဦးေရႊအုိးဟာ နပုိလီယံဘုရင္ရဲ႔ ႀကယ္တာရာတံဆိပ္ကုိပါ လက္ခံရရွိခဲ႔ပါတယ္။

ေနာက္ပုိင္းမွာ ျမင္ကြန္း၊ျမင္းခုံတုိင္အေရးအခင္းေႀကာင္႔ ကေနာင္မင္းသားႀကီးက်ဆုံးသြားျပီး အေထာက္အပံ႔ေတြ ေခတၱရပ္ဆုိင္းသြားတာမုိ႔ ဦးေရႊအုိးဟာ ဇနီးနဲ႔သားကုိ ထားခဲ႔ျပီး ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ ျပန္လာခဲ႔ပါတယ္။

ေနျပည္ေတာ္ျပန္ေရာက္တဲ႔အခါမွာေတာ႔ ဦးေရႊအုိးဟာ အဂၤလိပ္ဘာသာစကားေရာ၊ ျပင္သစ္ဘာသာစကားပါ ကြ်မ္းက်င္တာေႀကာင္႔ ေယာအတြင္း၀န္ဦးဖုိးလိႈင္လက္ေအာက္မွာ ႏုိင္ငံျခားေရးရာကိစၥအ၀၀အတြက္ လုပ္ကုိင္အမႈထမ္းရပါတယ္။

ဒါ႔အျပင္ ဦးေရႊအုိးဟာ "ႀသသဓရတနာကရ"အမည္ရ ဖန္ခ်က္ျခင္းပညာရပ္ဆုိင္ရာစာတမ္းကုိ ေရးသားဆက္သြင္းခဲ႔တဲ႔အတြက္ ပထမဆုံးဖန္ခ်က္၀န္အျဖစ္လည္း ခန္႔အပ္ခံခဲ႔ရပါတယ္။

ဦးေရႊအုိးဟာ မအားလပ္တဲ႔ တာ၀န္ေတြႀကားထဲက ေလာကဓာတ္ေဆးက်မ္းႀကီးေခၚ ဓာတုေဗဒက်မ္းတစ္ေစာင္ကုိလည္း ဘာသာျပန္ေရးသားႏုိင္ခဲ႔ပါတယ္။

ဦးေရႊအိုးရဲ႔ လူသိပ္မသိတဲ႔ တီထြင္မႈတစ္ခုရွိပါေသးတယ္

အဲဒါကေတာ႔ Fermentation Theory (ကေစာ္ေဖာက္ျခင္းသေဘာတရား) ျဖစ္ပါတယ္။

ကမၻာ႔မွတ္တမ္းမ်ားမွာ အဲဒီသီအုိရီကုိ ၁၈၇၇ခုႏွစ္မွာ သိပၸံပညာရွင္ထရာေဗက စတင္ေတြ႔ရွိေဖာ္ထုတ္ခဲ႔တယ္လုိ႔ မွတ္တမ္းတင္ထားေပမယ္႔ ၁၈၆၈ခုႏွစ္မတုိင္မီကတည္းက ဦးေရႊအုိးက ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ခဲ႔ျပီးျဖစ္တယ္လုိ႔ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ျမန္မာ႔သိပၸံပညာရွင္မ်ားစာအုပ္မွာ ေဒါက္တာမ်ိဳးသန္႔တင္က ေဖာ္ထုတ္ေရးသားထားပါတယ္။

ဦးေရႊအုိးဟာ သံအမတ္အျဖစ္လည္းေကာင္း၊ ပညာေတာ္သင္ကိစၥရပ္မ်ားအတြက္လည္းေကာင္း ႏုိင္ငံရပ္ျခားကုိ အေခါက္ေခါက္သြားေရာက္ခဲ႔ပါတယ္။

ဒါ႔အျပင္ ျမန္မာ-အဂၤလိပ္ပူးတြဲတရားရုံးမွာလည္း တရားသူႀကီးအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ႔ပါတယ္။

ေယာအတြင္း၀န္ဦးဖုိးလႈိင္ရဲ႔ ႏုိင္ငံျခားေရးရာကိစၥရပ္မ်ားတုိင္ပင္ရာ အားအကုိးရဆုံးလက္ရုံးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

နာမည္ေက်ာ္တုိင္တားမင္းႀကီးရဲ႔ သမက္လည္းျဖစ္ပါတယ္။

ျဗိတိသွ်က ျမန္မာကုိ တတိယအႀကိမ္စစ္ျပဳမယ္႔အေရး ေရွာင္ရွားႏုိင္ဖုိ႔အတြက္ လယ္ကုိင္းျမိဳ႔စားကင္း၀န္မင္းႀကီးနဲ႔အတူ ႀကိဳးစားခဲ႔ေပမယ္႔ မေအာင္ျမင္ခဲ႔ပါဘူး။

ေနာက္ပုိင္း ျဗိတိသွ်က ျမန္မာတစ္ႏုိင္ငံလုံးကုိ သိမ္းပုိက္ျပီးတဲ႔ေနာက္မွာ ေခတ္ပညာတတ္ဦးေရႊအုိးဟာ ျဗိတိသွ်လက္ေအာက္မွာ လုံး၀အမႈမထမ္းဘဲ မိမိတတ္တဲ႔ပညာနဲ႔သာ အသက္ေမြးခဲ႔ပါတယ္။

ကုန္းေဘာင္ေခတ္က ျမန္မာ႔ပထမဆုံးအင္ဂ်င္နီယာလုိ႔ ဆုိႏုိင္တဲ႔ ဦးေရႊအုိးဟာ အသက္၆၉ႏွစ္အရြယ္၊ ၂၂၊ ဒီဇင္ဘာ၊ ၁၉၀၅မွာ သူခ်စ္တဲ႔ အမိႏုိင္ငံနဲ႔တကြ ေလာကႀကီးကုိပါ စြန္႔ခြာသြားခဲ႔ပါတယ္။

ကုိးကား
ေယာမင္းႀကီးဦးဖုိးလႈိင္အတၱဳပၸတၱိႏွင္႔ ရာဇဓမၼသဂၤဟက်မ္း - ေမာင္ထင္
ပထမဆုံးအင္ဂ်င္နီယာဘြဲ႔ရ ဖန္ခ်က္၀န္ဦးေရႊအုိး - တင္ႏုိင္တုိး (ေဆာင္းပါး)