လူတုိင္းဟာ ကုိယ္ပုိင္အျမင္၊ ကုိယ္ပုိင္ခံယူခ်က္ေတြ ရွိတာေႀကာင္႔ ကမၻာ႔အႀကီးက်ယ္ဆုံးဆုိတဲ႔ စာရင္းေတြကုိ ျပဳစုတဲ႔အခါ ဘယ္ေတာ႔မွ ထပ္တူညီလိမ္႔မယ္မဟုတ္ပါဘူး။ ေအာက္ပါအကုိးအကားတစ္ခုကေနျပီးေတာ႔ ဒီစာရင္းကုိ ဘာသာျပန္ေဖာ္ျပလုိက္ပါတယ္။
၁၀။ လီယုိနာဒုိ ဒါဗင္ခ်ီ (၁၄၅၂-၁၅၁၉)
လီယုိနာဒုိ ဒါဗင္ခ်ီဆုိတာ ကမၻာေက်ာ္ပန္းခ်ီကားႀကီးေတြျဖစ္တဲ႔ မုိနာလီဇာနဲ႔ ေနာက္ဆုံးညစာ စတဲ႔ ပန္းခ်ီကားေတြကုိ ေရးဆြဲခဲ႔သူ ပန္းခ်ီအေက်ာ္အေမာ္တစ္ေယာက္သာမကဘဲ ပညာရပ္နယ္ပယ္အေျမာက္အျမားမွာ စူးစမ္းေလ႔လာျပီး ေအာင္ျမင္ျဖစ္ထြန္းခဲ႔သူ သမုိင္းမွာ အေတာ္ဆုံး လူတစ္ေယာက္လဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ပညာရပ္နယ္ပယ္မ်ားစြာမွာ တကယ္ကုိ တတ္သိႏွံ႔စပ္မႈေတြ မ်ားစြာပုိင္ဆုိင္ခဲ႔တဲ႔သူဟာ သိပၸံေလာကကုိ တစ္ေခတ္ဆန္းေစသူလဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ပန္းခ်ီေရးဆြဲမႈတစ္ခုတည္းမွာတင္ သူ႕ရဲ႕ အစြမ္းက အံ႔မခန္းပါပဲ။ အလင္း၊ အပင္၊ လူ႔မ်က္ႏွာေပၚက ခံစားမႈအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ သက္ရွိတည္ေဆာက္ပုံေတြ၊ သဘာ၀တရားေတြကုိ ေရးဆြဲခဲ႔ပုံေတြက တီထြင္ဆန္းသစ္ျပီး ေရးဆြဲခဲ႔သူပါ။ သူေသျပီးတဲ႔ေနာက္မွာ သူ႔ရဲ႕ သိပၸံနည္းပညာဆုိင္ရာ တီထြင္မႈေတြေႀကာင္႔ လူသားေတြရဲ႕ ရုိေသေလးျမတ္မႈကုိ ခံယူခဲ႔ရပါတယ္။ သူေသျပီး ႏွစ္ရာနဲ႔ခ်ီတဲ႔အခ်ိန္မွာေတာင္ မဖန္တီးႏုိင္ခဲ႔ႀကတဲ႔ နည္းပညာေျမာက္ ပစၥည္းေတြကုိ အေသးစိတ္ဒီဇုိင္းေတြ အေျမာက္အျမားေရးဆြဲခဲ႔ပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင္႔ ပ်ံသန္းႏုိင္တဲ႔ စက္ေတြ၊ တုိက္ခုိက္ေရးသံခ်ပ္ကာယာဥ္၊ ေနစြမ္းအင္အသုံးျပဳပုံ၊ နစ္ျမဳပ္ဖုိ႔ ခက္ခဲ႔တဲ႔ ႏွစ္ထပ္သေဘၤာဒီဇုိင္း စတာေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါဗင္ခ်ီေရးဆြဲခဲ႔တဲ႔ ခႏၶာေဗဒဆုိင္ရာ ပုံႀကမ္းေတြကုိသာ အဲဒီေခတ္က ပုံႏွိပ္ထုတ္ေ၀ျဖစ္ခဲ႔မယ္ဆုိရင္ တကယ္ကုိ အေရးႀကီးတဲ႔ ေဆးဘက္ဆုိင္ရာ သုေတသနျပဳမႈေတြအတြက္ အရမ္းအသုံး၀င္ခဲ႔မွာပါ။ သူဟာ အင္ဂ်င္နီယာတစ္ေယာက္အျဖစ္နဲ႔လဲ သူရဲ႕ စြမ္းရည္ေတြကုိ ထုတ္ေဖာ္ႏုိင္ခဲ႔ပါတယ္။ သူ႔ရဲ႕ ဘ၀တစ္ေလွ်ာက္လုံး သူဟာ ႀကီးက်ယ္ခမ္းနားသူတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ရပ္တည္ရွင္သန္ခဲ႔ျပီး သူ ေသဆုံးခါနီးအခ်ိန္ေတြဟာ ျပင္သစ္ဘုရင္ကုိယ္တုိင္က သူ႔ရဲ႕ လက္ေတြနဲ႔ေပြ႔ဖက္ထားခဲ႔ျပီး ပညာရွင္ႀကီးတစ္ေယာက္ရဲ႕ ေန၀င္ခ်ိန္ကုိ ႏႈတ္ဆက္ခဲ႔ပါတယ္။
၉။ ဘင္ဂ်မင္ ဖရန္ကလင္း (၁၇၀၅-၁၇၉၀)
အေမရိကန္သမုိင္းမွာ ဘင္ဂ်မင္ ဖရန္ကလင္းဟာ ဘာသာရပ္အမ်ိဳးမ်ိဳးအတြက္ အႀကီးက်ယ္ဆုံး ေတြးေခၚပညာရွင္တစ္ေယာက္ပါ။ သူဟာ ပုံႏွိပ္စက္ဆရာ၊ စာေရးဆရာ၊ စာတုိက္မွဴး၊ ႏုိင္ငံေရးသီအုိရီပညာရွင္၊ ႏုိင္ငံေရးသမား၊ ႏုိင္ငံတည္ေထာင္သူ၊ သံတမန္၊ သိပၸံပညာရွင္နဲ႔ တီထြင္သူတစ္ဦးျဖစ္ခဲ႔ပါတယ္။ သူ႔ရဲ႕ တီထြင္ဆန္းသစ္မႈေတြဟာ ဖရန္ကလင္စတုတ္ဖ္လုိ႔ ေခၚတဲ႔ မီးဖုိ၊ ပင္လယ္ျပင္သြား သေဘၤာေက်ာက္ဆူး၊ အတုထုတ္ဖုိ႔ ခက္ခဲတဲ႔ ေငြစကၠဴဒီဇုိင္း စတဲ႔ ေသးငယ္တဲ႔ တီထြင္မႈေတြကေန လွ်ပ္စစ္စြမ္းအင္အေႀကာင္း သုေတသနျပဳမႈေတြ၊ လွ်ပ္စစ္ဖုိဓာတ္၊ မဓာတ္ အီလက္ထရြန္ေတြကုိ ရွာေဖြေတြ႔ရွိမႈ၊ အလင္းဓာတ္ေခ်ာင္းကုိ တီထြင္ႏုိင္မႈေတြအထိ မ်ားျပားခဲ႔ပါတယ္။ ဖရန္ကလင္းဟာ ေမြးရာပါ ေခါင္းေဆာင္မႈဗီဇပါသူလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ အေမရိကရဲ႕ ပထမဆုံး မီးသတ္ဌာန၊ ပထမဆုံး ေဆးရုံ၊ အေမရိကန္စာတုိက္စနစ္၊ ပညာရွင္သုံးေယာက္အဖြဲ႔နဲ႔ တည္ေထာင္ခဲ႔တဲ႔ အေမရိကန္ေကာလိပ္စနစ္ စတာေတြကုိ ဆန္းသစ္တည္ေထာင္ခဲ႔သလုိ အေရးႀကီးဆုံးျဖစ္တဲ႔ အေမရိကန္ႏုိင္ငံေရးစနစ္ကုိ တီထြင္ဆန္းသစ္တဲ႔ အဓိက ေဒါက္တုိက္အျဖစ္ ပါ၀င္အသုံးေတာ္ခံခဲ႔သူပါ။ ဖရန္ကလင္းဟာ အေမရိကန္လြတ္လပ္ေရးေႀကျငာစာတမ္း၊ ျပင္သစ္ႏုိင္ငံႏွင္႔ မဟာမိတ္စာခ်ဳပ္၊ ပဲရစ္စာခ်ဳပ္နဲ႔ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံအေျခခံဥပေဒ စတဲ႔ အေမရိကန္ႏုိင္ငံတည္ေထာင္မႈ စာတမ္းေလးေစာင္မွာ လက္မွတ္ေရးထုိးခဲ႔သူ အေမရိကရဲ႕ တစ္ဦးတည္းေသာ ဖခင္ႀကီးျဖစ္ပါတယ္။
၈။ အာခီမီးဒီးစ္ (၂၈၇-၂၁၂ဘီစီ)
အာခီမီးဒီးစ္ဟာ သူ႔ေခတ္သူ႔အခါမွာ အႀကီးက်ယ္ဆုံး သခ်ၤာပညာရွင္အျဖစ္ သတ္မွတ္ခံခဲ႔ရျပီး ကမၻာ႔သမုိင္းမွာ အႀကီးက်ယ္ဆုံး တီထြင္သူ ျဖစ္ပါတယ္။ လြန္ခဲ႔တဲ႔ ႏွစ္ႏွစ္ေထာင္ေက်ာ္တုန္းက အသက္ရွင္ေနထုိင္ခဲ႔သူ သူ႔ေႀကာင္႔သာ ယခုတီထြင္သူစာရင္းထဲက သူေတြအားလုံးနီးပါး တီထြင္မႈေတြ လုပ္ႏုိင္ခဲ႔တာလုိ႔ ဆုိႏုိင္ပါတယ္။ သူဟာ ယေန႔ကြ်န္ေတာ္တုိ႔မွီခုိေနရတဲ႔ စက္၀ုိင္းဧရိယာ၊ မ်က္ႏွာျပင္ဧရိယာ၊ စက္လုံးရဲ႕ ထုထည္၊ ပါရာဘုိလာဧရိယာ စတဲ႔ ဂ်ီေအာ္ေမႀတီသီအုိရမ္ေတြကုိ သက္ေသျပခဲ႔ျပီး ပုိင္ရဲ႕ တန္ဖုိးကုိလဲ ခန္႔မွန္းတြက္ခ်က္ခဲ႔သူပါ။ ဒီ သခ်ၤာပညာရပ္ဆုိင္ရာ တီထြင္ဆန္းသစ္မႈေတြကုိ သူ႔ဘ၀တစ္ေလွ်ာက္လုံး လုပ္ခဲ႔သလုိ သူတီထြင္ခဲ႔တဲ႔အရာေတြကလည္း သူ႔ရဲ႕ တြက္ခ်က္မႈေတြကုိ အေျခခံခဲ႔တာပါ။ အာခီမီးဒီးစ္ဟာ ကုတ္(lever)ရဲ႕ အေျခခံသေဘာတရားကုိ ပထမဆုံး ထုတ္ေဖာ္ခဲ႔သူျဖစ္ျပီး၊ ေရွးဦးစက္ကိရိယာေတြလုိ႔ ေခၚႏုိင္တဲ႔ ၀က္အူရစ္ေရတင္စက္၊ ပူလီေတြကုိ စုစည္းျပီး အေလးသယ္တဲ႔စက္၊ ပထမဆုံးျဂိဳလ္နကၡတာရာေျမပုံစတာေတြ တီထြင္ခဲ႔တဲ႔အျပင္ သူရဲ႕ ေမြးရပ္ေျမ ဆီရာက်ဳျမိဳ႕ကုိ စစ္အတြင္းမွာ စိတ္ကူးယဥ္ဆန္ဆန္ စက္ကိရိယာေတြနဲ႔ ကာကြယ္ခဲ႔သူျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ သူ႔ရဲ႕ ႀကီးက်ယ္ထင္ရွားတဲ႔ တီထြင္မႈေတြေႀကာင္႔ ရန္သူ႔ေခါင္းေဆာင္ေတြဟာ သူ႔ကုိ အထိအခုိက္မရွိေစဖုိ႔ မွာႀကားထားခဲ႔ႀကေပမယ္႔ ဆီရာက်ဳျမိဳ႕သိမ္းတုိက္ပြဲမွာ ေရာမစစ္သားတစ္ေယာက္ရဲ႕ ဓားခ်က္နဲ႔ ေသဆုံးခဲ႔ရပါတယ္။
၇။ ဂ်ိဳဟန္နက္စ္ ဂူတင္ဘတ္ (၁၃၉၂-၁၄၆၈)
ဂ်ိဳဟန္န္စ္ ဂူတင္ဘတ္ဟာ ပုံႏွိပ္အတတ္ပညာကုိ ဥေရာပမွာ မိတ္ဆက္ေပးခဲ႔သူ ျဖစ္ပါတယ္။ ကမၻာ႔ပထမဆုံး ပုံႏွိပ္ပညာဟာ တရုတ္မွာ စတင္ခဲ႔ျပီးေနာက္ ကုိရီးယားကုိ ေရာက္ရွိသြားျပီး သတၱဳအသုံးျပဳျပီး အဆင္႔ျမွင္႔တင္ျခင္းခံရပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ ဂူတင္ဘတ္ဟာ ပုံႏွိပ္အတတ္ပညာရဲ႕ စြမ္းအားကုိ ျပီးျပည္႔စုံေအာင္ ျပဳလုပ္ခဲ႔သူပါ။ ဥေရာပအကၡရာစာလုံးေတြကုိ မွင္အသုံးျပဳျပီး စာရြက္ေပၚမွာ ပုံႏွိပ္ႏုိင္ေအာင္ မ်ားျပားလွစြာေသာ ေရႊ႕ေျပာင္းႏုိင္တဲ႔ စက္ပစၥည္းေတြ ထုတ္လုပ္ေပးခဲ႔ပါတယ္။ ဒီပုံႏွိပ္အတတ္ပညာေႀကာင္႔ မ်ားစြာေသာ ပညာရပ္ဆုိင္ရာ စာအုပ္၊ စာတမ္းေတြ ထုတ္ေ၀ႏုိင္ခဲ႔ႀကျပီး သိပၸံပညာေခတ္သစ္စတင္ႏုိင္ခဲ႔တာပါ။ ေအဒီႏွစ္ေတြထဲမွာ ဒါဟာ အႀကီးက်ယ္ဆုံးတီထြင္မႈလုိ႔ ပညာရွင္အမ်ားအျပားက သမုတ္ခဲ႔ႀကပါတယ္။ ဘာလုိ႔လဲဆုိေတာ႔ ပုံႏွိပ္အတတ္ပညာ ေပၚထြန္းလာခဲ႔လုိ႔သာ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြဟာ ကန္႔သတ္ခ်က္မရွိဘဲ ေနရာအႏွံ႔ေရာက္ရွိႏုိင္ခဲ႔သလုိ ေရွးက ပညာေရးစနစ္ဟာ ေရေပၚဆီအသုိင္းအ၀ုိင္းအတြက္သာ ျဖစ္ခဲ႔ေပမယ္႔ ယေန႔မွာေတာ႔ ဘယ္သူမဆုိ စာေရး၊ စာဖတ္ ျပဳလုပ္ႏုိင္ျပီျဖစ္လုိ႔ပါပဲ။
၆။ ခ်ားလ္စ္ ဘက္ေဘ႔ခ်္ (၁၇၉၁-၁၈၇၁)
အဂၤလိပ္လူမ်ိဳးတစ္ဦးျဖစ္တဲ႔ ခ်ားလ္စ္ဘက္ေဘ႔ခ်္ဟာ ပရုိဂရမ္ေရးသားျပီး တြက္ခ်က္ႏုိင္တဲ႔ စက္ကုိ တီထြင္ႏုိင္မႈေႀကာင္႔ ကြန္ျပဴတာဖခင္ႀကီးအျဖစ္ သတ္မွတ္ခံခဲ႔ရသူျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီစက္ဟာ ေခတ္သစ္ကြန္ျပဴတာေတြအတြက္ အေျခခံဗိသုကာပုံစံျဖစ္ျပီး သူ႔ရဲ႕ စက္ကုိ အေျခခံျပီး စက္မႈလုပ္ငန္းေတြရဲ႕ ထုတ္လုပ္ႏုိင္စြမ္းအားေတြကုိ တုိးျမွင္႔ႏုိင္ခဲ႔ပါတယ္။ On the economy of the machinery and manufactures ဆုိတဲ႔ သူရဲ႕ စာအုပ္ဟာ အရွိန္အ၀ါအလြန္ႀကီးခဲ႔တဲ႔ စာအုပ္ပါ။ ဒီစာအုပ္ထဲမွာပါတဲ႔ ဘက္ေဘ႔ခ်္သေဘာတရားေႀကာင္႔ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြဟာ စြမ္းေဆာင္ရည္ျမင္႔မားမႈလုိအပ္တဲ႔ ကုန္ထုတ္လုပ္ငန္းေတြမွာ စြမ္းေဆာင္ရည္ျမင္႔လုပ္သားေတြကုိ လခပုိမုိေပးျပီး ခန္႔အပ္ခဲ႔ႀကလုိ႔ ကုန္ထုတ္စြမ္းအားေတြ ျမင္႔မားလာခဲ႔ပါတယ္။ ဘက္ေဘ႔ခ်္ဟာ မီးရထားလုပ္ငန္းမွာလဲ စြန္႔ဦးတီထြင္သူတစ္ဦးအျဖစ္ တီထြင္မႈေတြလုပ္ခဲ႔ပါတယ္။ ေရႊ႕လ်ားႏုိင္တဲ႔ စက္ေခါင္းရဲ႕ ေရွ႕မွာ သတၱဳဖရိမ္တပ္ဆင္ျပီး အတားအဆီးေတြကုိ ဖယ္ရွားတဲ႔ယာဥ္၊ မီးရထားေတြရဲ႕ စြမ္းေဆာင္ရည္ကုိ တုိင္းတာႏုိင္ဖုိ႔ ပထမဆုံး ဒုိင္နမိုမီတာကား၊ ေအာ္သာမုိစကုပ္လုိ႔ ေခၚတဲ႔ လူနာရဲ႕ မ်က္စိထဲကုိ ဆရာ၀န္က ႀကည္႔ႏုိင္တဲ႔ ကိရိယာ စတာေတြကုိ တီထြင္ခဲ႔သူပါ။ ၀ွက္စာေရးျခင္း ပညာရပ္မွာလဲ အေရးပါတဲ႔ တီထြင္မႈေတြကုိ ျပဳလုပ္ႏုိင္ခဲ႔ျပီး ျဗိတိသွ်စစ္တပ္ဟာ အဆုိပါတီထြင္မႈကို လွ်ိဳ႕၀ွက္စြာ အသုံးျပဳခဲ႔တဲ႔ေနာက္ ဘက္ေဘ႔ခ်္ေသဆုံးျပီး ရာစုႏွစ္တစ္ခု ႀကာမွသာ အမ်ားသိႏုိင္ေအာင္ ထုတ္ေဖာ္ေျပာႀကားခဲ႔ပါတယ္။
ဒုတိယပုိင္းကုိ မႀကာမီ တင္ဆက္ေပးသြားပါမယ္။
